Πομφολυγώδης επιδερμόλυση

Η πομφολυγώδης επιδερμόλυση (ΠΕ) είναι σπάνια ομάδα κληρονομικών δερματοπαθειών που χαρακτηρίζεται από ευθραυστότητα δέρματος και σχηματισμό πομφόλυγων μετά από ελάσσονα μηχανικό τραυματισμό. Συνήθως χωρίζεται σε 4 τύπους. Η ΠΕ είναι μια σπάνια και επώδυνη γενετική διαταραχή του δέρματος και προσβάλλει μικρά παιδιά και ενήλικες και για την οποία δεν υπάρχει προς το παρόν εγκεκριμένη θεραπεία.

Πομφολυγώδης επιδερμόλυση: Οι τέσσερις τύποι και οι υπότυποι βάσει κλινικών ευρημάτων και γενετικών διαταραχών

Η πομφολυγώδης επιδερμόλυση (ΠΕ) είναι σπάνια ομάδα κληρονομικών δερματοπαθειών που χαρακτηρίζεται από ευθραυστότητα δέρματος και σχηματισμό πομφόλυγων μετά από ελάσσονα μηχανικό τραυματισμό .

Οφείλονται σε διαταραχή της επιθηλιακής συνοχής του δέρματος λόγω μεταλλάξεων σε δομικές πρωτεΐνες.

Οι εκδηλώσεις της νόσου ποικίλλουν από ήπιες έως βαριές, ή και θανατηφόρες.

Η ΠΕ ταξινομείται σε τέσσερις τύπους και πολλούς υπότυπους βάσει κληρονομικότητας, κλινικών ευρημάτων, μοριακών και γενετικών διαταραχών .

1. Απλή πομφολυγώδης επιδερμόλυση

Συχνότητα 10-30 περιπτώσεις σε 1 εκατομμύριο γεννήσεων.

Συνδέεται με μεταλλάξεις γονιδίων που κωδικοποιούν τις πρωτείνες κερατίνη 5, κερατίνη 14, πλεκτίνη, ιντεγκρίνη, πλακοφυλλίνη και δεσμοπλακίνη, με αποτέλεσμα διαταραχές στο σχηματισμό της βασικής στιβάδας επιδερμίδας. Ο τραυματισμός οδηγεί σε ενδο-επιδερμιδική διάσπαση των κυττάρων και σχηματισμό φυσσαλίδων /πομφολύγων .

Συχνότεροι υπότυποι είναι η εντοπισμένη, η γενικευμένη ενδιάμεση και η γενικευμένη σοβαρή, παρουσιάζουν επιδείνωση το καλοκαίρι. Η απλή ΠΕ βελτιώνονται με την ηλικία καθώς οι τραυματισμοί μειώνονται .

Στην εντοπισμένη απλή ΠΕ: Mη ουλοποιημένες πομφόλυγες, στα άκρα, με ή χωρίς άλγος και επιμολύνσεις, υπεριδρωσία.

Στη γενικευμένη ενδιάμεση απλή ΠΕ: Εκτεταμένες μη ουλοποιημένες πομφόλυγες εντονότερες στα χέρια, ήπιες εντοπίσεις στο στοματικό βλεννογόνο.

Στη γενικευμένη σοβαρή απλή ΠΕ: έναρξη από τη γέννηση, διάσπαρτες κατά ομάδες πομφόλυγες ιδιάιτερης σοβαρότητας, ονυχοδυστροφία, υπερκεράτωση παλαμών-πελμάτων, συμμετοχή βλεννογόνων που εμποδίζει τη σίτιση, δυσμενής πρόγνωση.

2. Συνδεσμική  πομφολυγώδης επιδερμόλυση

Συχνότητα 2-3 περιπτώσεις σε 1 εκατομμύριο γεννήσεων. Εμφανίζεται από γεννήσεως ή νεογνική ηλικία.

Συνδέεται με μεταλλάξεις γονιδίων που κωδικοποιούν πρωτεΐνες του δερμο-επιδερμικού συνδέσμου (μετάλλαξη γονιδίων λαμινίνης 5, ΚOL17, ιντεγκρίνης) .

Κύριοι υπότυποι είναι η γενικευμένη σοβαρή, η γενικευμένη ενδιάμεση και η συνδεσμική με πυλωρική ατρησία .

Στη συνδεσμική, γενικευμένη σοβαρή ΠΕ: πολλαπλές φυσσαλίδες, διαβρώσεις απειλητικές για τη ζωή, λόγω διαταραχής ηλεκτρολυτών, λοιμώξεων, σήψης και αιφνίδιος θανάτος. Ανάπτυξη κοκκιωματώδους ιστού στα σημεία βλαβών. Ουλωτική ψευδοσυνδακτυλία, προσβολή βλεννογόνων στοματικής κοιλότητας, οισοφάγου, ανώτερου αναπνευστικού, ουροδόχου κύστης, ουρήθρας και κερατοειδών χιτώνων. Καθυστέρηση ανάπτυξης, αναιμία, οστεοπόρωση, μυοκαρδιοπάθεια, νεφρολογικές και ουρολογικές επιπλοκές. Θνησιμότητα από τα πρώτα χρόνια ζωής.

Στη συνδεσμική, γενικευμένη ενδιάμεση ΠΕ: φαινότυπος ηπιότερος της γενικευμένης σοβαρής, λιγότερες φυσαλίδες με ή χωρίς νεφρική, ουρηθρική ή οισοφαγική συμμετοχή.

Στη συνδεσμική με πυλωρική ατρησία: εκτεταμένες πομφόλυγες, πυλωρική ατρησία και το βρέφος καταλήγει γρήγορα.

3. Δυστροφική πομφολυγώδης επιδερμόλυση

Συχνότητα 8-10 περιπτώσεις σε 1 εκατομμύριο γεννήσεων. Εμφανίζεται από γεννήσεως.

Μεταλλάξεις στο γονίδιο COL7A1, υπεύθυνο για τον σχηματισμό κολλαγόνου 7 που είναι κύρια δομική πρωτεΐνη στα ινίδια πρόσφυσης, έχουν σαν αποτέλεσμα βλάβη στη δερμο-επιδερμική σύνδεση και διάσπαση αυτής με τον τραυματισμό .

Κλινικά, παρατηρούνται πομφόλυγες άκρων και γενικευμένα, επούλωση με ουλή, δυστροφία-απώλεια ονύχων και οδόντων. Απορρόφηση, παραμόρφωση αρθρώσεων και δακτύλων (συνδακτυλία). Προσβολή βλεννογόνων, ελκώσεις, ουλές, στενώσεις λάρυγγα, οισοφάγου, ορθού, ουρογεννητικού, οφθαλμικές βλάβες. Λόγω υποσιτισμού, καθυστέρηση ανάπτυξης των παιδιών. Εμφάνιση επιθετικού ακανθοκυτταρικού καρκίνου με σημαντική πιθανότητα μετάστασης, σε νεαρή ηλικία.

Κυριότεροι υπότυποι της δυστροφικής ΠΕ είναι η επικρατούσα γενικευμένη (ηπιότερος υπότυπος), η υπολειπόμενη γενικευμένη σοβαρή και η υπολειπόμενη γενικευμένη ενδιάμεση.

4. Σύνδρομο Kindler

Το φαινοτυπικό φάσμα κυμαίνεται από ήπιο έως σοβαρό, βάσει ηλικίας έναρξης, προσβεβλημένων οργάνων και βαρύτητας εκδηλώσεων.

Η ήπια μορφή χαρακτηρίζεται από μικρή συμμετοχή δέρματος, με ή χωρίς άλλες εκδηλώσεις. Στη σοβαρή μορφή, κυριαρχεί η συμμετοχή βλεννογόνων και οι κακοήθειες. Παρατηρείται ποικιλοδερμία, φωτοευαισθησία, ευθραυστότητα και ατροφία δέρματος, ουλοποίηση. Υπερκεράτωση παλαμών-πελμάτων, με συχνά κέρινη εμφάνιση με επιπέδωση και απώλεια δερματογλυφικών από τα δάκτυλα χεριών και ποδιών. Ονυχοδυστροφία, υποϊδρωσία, οφθαλμολογικές παθήσεις .

 

Διάγνωση

Μέθοδος εκλογής για διάγνωση είναι ο ανοσοϊστοχημικός έλεγχος με ανοσοφθορισμό . Ο μοριακός γενετικός έλεγχος με DNA ανάλυση κυρίως για προγενετικό έλεγχο. Ιστολογική εξέταση για διαφορική διάγνωση από άλλες δερματοπάθειες .

Συστήνεται έλεγχος στοματολογικός, οφθαλμολογικός, καρδιολογικός, γαστρεντερολογικός, ουροποιογεννητικός και πνευμονολογικός, αναλόγως των συνοδών κλινικών εκδηλώσεων.

 

Θεραπευτική Αντιμετώπιση

Θεραπευτικός στόχος της ΠΕ είναι η αντιμετώπιση των συμπτωμάτων και πρόληψη υποτροπών, καθώς δεν υπάρχει οριστική θεραπεία.

Η διαχείριση πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένη ομάδα πολλών ειδικοτήτων. Οι βασικές συστάσεις είναι :

Περιποίηση πομφόλυγων, εφαρμογή επουλωτικής αλοιφής (π.χ. Oleogel-S10 που είναι εκχύλισμα τριτερπενίου, από φλοιό σημύδας) (9). Aντι-κολλητικός επίδεσμος,

Αντιμετώπιση και πρόληψη επιμολύνσεων – Προστασία του δέρματος, φορώντας μαλακό ρουχισμό και υποδήματα,

Αποφυγή των τραυματισμών. Δραστηριότητες, που δεν προκαλούν τραυματισμό,

Καθημερινό λουτρό, ήπια καθαριστικά. Ισοτονικό μπάνιο αλατόνερου,

Αντηλιακή προστασία, αποφυγή της ζέστης.

Νεότερες πειραματικές θεραπείες είναι η αντικατάσταση ελαττωματικού γονιδίου, ο ανάστροφος μωσαϊσμός, η κυτταρική θεραπεία, η εμφύτευση μοσχευμάτων με γενετικά επιδιορθωμένα κερατινοκύτταρα και ινοβλάστες για COL7A1 (10,11).

Τα τελευταία χρόνια σημειώνεται μεγάλο ενδιαφέρον και χρηματοδότηση ερευνών με σημαντική πρόοδο κατανόησης παθοφυσιολογικών/μοριακών μηχανισμών και αποτελεσματικότερες θεραπείες.

• – Έγκριση φαρμάκου από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων για την συνδεσμική πομφολυγώδη επιδερμόλυση.

Η Amryt (AMYT), (που είναι μια βιο-φαρμακευτική εταιρεία που επικεντρώνεται στην απόκτηση, ανάπτυξη και εμπορία νέων θεραπειών για σπάνιες παθήσεις,) ανακοίνωσε την έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το φάρμακο αυτό, το λεγόμενο Filsuvez® στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τη θεραπεία τραυμάτων μερικού πάχους που σχετίζονται με τη δυστροφική και συνδεσμική πομφολυγώδη επιδερμόλυση (ΠΕ) σε ασθενείς ηλικίας 6 μηνών και άνω.

Η δραστική ουσία του Filsuvez είναι από εκχύλισμα φλοιού σημύδας( μπετούλας) γνωστό και ως Betula pendula Roth/Betula pubescens Ehrh. (ισοδύναμο με 0,5-1,0 g φλοιού σημύδας)

Θεωρείται ότι λειτουργεί ρυθμίζοντας τους φλεγμονώδεις μεσολαβητές και διεγείροντας τη διαφοροποίηση και τη μετανάστευση των κερατινοκυττάρων, προάγοντας έτσι την επούλωση και το κλείσιμο των πληγών, σύμφωνα με όσα αναφέρει ο ΕΜΑ.

 

 

Αλεξάνδρα Κατσαρού-Κάτσαρη

Ομ. Καθηγήτρια Δερματολογίας ΕΚΠΑ