ΕΙΝΑΙ Η ΕΥΤΥΧΙΑ ΓΟΝΙΔΙΑΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ;

Γιατί κάποιοι άνθρωποι είναι πιο ευτυχισμένοι από άλλους; Είναι επειδή οι συγκυρίες είναι καλύτερες γι αυτούς ή γιατί αυτό οφείλεται στην προσωπικότητα τους; Η συζήτηση για τον ακριβή ρόλο της nature (γονίδιο) και της nurture (εμπειρία) δεν είναι καινούργια. 

 Oι περισσότεροι πιστεύουν ότι η ευτυχία επηρεάζεται από διάφορους εξωτερiκούς παράγοντες παρά από τα γονίδια μας. Θα μπορούσε μερικοί άνθρωποι να είναι πιο ευτυχισμένοι από τους άλλους απλώς και μόνο επειδή κληρονόμησαν γονίδια που τους κάνουν να αισθάνονται καλύτερα ανεξάρτητα από το αν είχαν μια καλή ή κακή μέρα; Με άλλα λόγια, θα μπορούσε η τύχη στη γενετική λοταρία να είναι πιο σημαντική από το αν θα μπορέσουμε να ταξιδέψουμε σε εξωτικά μέρη ή να απολαύσουμε την παρέα αγαπη τών φίλων; 

Σήμερα, μπορούμε να εξετάσουμε αυτό το διαχρονικό πρόβλημα με βάση την επιστημονική και όχι απλώς τη φιλοσοφική προοπτική. Ποια λοιπόν η άποψη της επιστήμης για την πηγή των ατομικών διαφορών στην ευτυχία; Πολλές έρευνες σχετικά με το ρόλο των γονιδίων βασίζονται σε μελέτες διδύμων. Αντί να εξετάσουν τις πραγματικές μοριακές διαφορές στο DNA, αυτές οι μελέτες συγκρίνουν τις ομοιότητες μεταξύ μονοζυγωτών και διζυγωτών διδύμων. Δεδομένου ότι τα «όμοια» δίδυμα αδέλφια γενετικά είναι πιο παρόμοια μεταξύ τους από τα άλλα δίδυμα, είναι δυνατόν να εκτιμηθεί στατιστικά ποιες από τις διαφορές μεταξύ των ανθρώπων μπορούν να εξηγηθούν με βάση κληρονομικούς ή περιβαλλοντικούς παράγοντες.Η πρώτη μελέτη σε δίδυμα έδειξε γενετική συμβολή περίπου 40%. Πρόσφατη σύνοψη όλων των σχετικών μελετών υποστηρίζει το αρχικό συμπέρασμα. Το 40% εξηγείται από γενετικούς παράγοντες, ενώ για το υπόλοιπο 60% ευθύνεται το περιβάλλον. Ωστόσο, οι μελέτες δεν εξετάζουν ποια συγκεκριμένα γονίδια εμπλέκονται.Μόλις πρόσφατα η τεχνολογική πρόοδος επέτρεψε στους επιστήμονες να διερευνήσουν την ευτυχία σε μοριακό επίπεδο, προσεγγίζοντας ευρέως το γονιδίωμα. Αυτό σημαίνει μέτρηση έως και αρκετών εκατομμυρίων γενετικών διαφορών σε όλο το γονιδίωμα. Τα τεράστια μοριακά δεδομένα μπορούν να χρησιμοποιούνται για να εκτιμηθεί η μέση συνολική γενετική συμβολή σε ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό. Όταν εφαρμόσθηκε στην «ευεξία», βρέθηκε ότι το 12-18% των διαφορών μεταξύ μη συγγενών ανθρώπων εξηγείται από τη συνδυασμένη επίδραση περισσότερων από 500.000 κοινών γενε-τικών ποικιλιών. Η ταυτοποίηση των ειδικών ποικιλιών γονιδίων που συνθέτουν αυτό το γενετικό συστατικό απαιτεί πολύ μεγάλα δείγματα τα οποία δεν ήταν διαθέσιμα μέχρι πολύ πρόσφατα.Τελευταία όμως, διεξήχθη η μέχρι τώρα μεγαλύτερη μελέτη για τη γενετική της «ευτυ-χίας» σε δείγμα περίπου 300.000 ανθρώπων.

Η μελέτη κατάφερε να αναγνωρίσει τρείς διαφορετικές γενετικές ποικιλίες, δύο στο χρωμόσωμα 5 και μία στο χρωμόσωμα 20. Ωστόσο, αυτές οι γονιδιακές μεταβλητές εξηγούν λιγότερο από το 1% των διαφορών ευτυχίας μεταξύ των ανθρώπων, κάτι που είναι πολύ μικρότερο από το 40% των άλλων μελετών. Πώς μπορούμε να ερμηνεύσουμε αυτή τη διαφορά; Τα συγκρουόμενα αποτελέσματα μεταξύ μοριακών μελετών και μελετών σε δίδυμα, υποδηλώνουν ότι αν και η ευτυχία έχει γενετική βάση, αυτή αποτελείται από πολλές παραλλαγές γονιδίων με πολύ μικρές επιπτώσεις πάνω στην «ευτυχία». 

Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει «γονίδιο ευτυχίας» αλλά πολλές χιλιάδες παραλλαγές γονιδίων που συμβάλλουν στις παρατηρούμενες σταθερές διαφορές στην ευτυχία. Η ατομική συμβολή αυτών των παραλλαγών είναι τόσο μικρή που είναι εξαιρετικά δύσκολο να μετρηθεί.Είναι ουσιαστικό να διευκρινιστεί ότι τα γονίδια και οι εμπειρίες είναι αλληλένδετα με πολύπλοκο τρόπο. Για παράδειγμα, τα γονίδια μας καθιστούν ορισμένες εμπειρίες πιο πιθανές και ταυτόχρονα οι εμπειρίες, μπορεί να επηρεάσουν τη λειτουργία των γονιδίων μας μέσω επιγενετικών μηχανισμών. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν, επίσης, ότι τα γονίδιά μας μπορεί να επηρεάσουν το πόσο έντονα ανταποκρινόμαστε στις εμπειρίες που αποκτούμε. Δηλ. ορισμένοι άνθρωποι χαρακτηρίζονται από μια γενετική ευαισθησία που πιθα-νόν τους οδηγεί ώστε να αισθάνονται ευτυχείς όταν βιώνουν κάτι θετικό σε σύγκριση με άλλα άτομα που είναι γενετικά λιγότερο ευαίσθητα και έτσι αντιδρούν διαφορετικά στην ίδια εμπειρία. Συμπερασματικά, ενώ η εμπειρία είναι σίγουρα σημαντική για την ευημερία μας, κάποιο κομμάτι από την ευτυχία μας είναι εγκατεστημένο στα γονίδιά μας. Ωστόσο, δεν υπάρχει μαγικό «γονίδιο ευτυχίας» αλλά μάλλον χιλιάδες παραλλαγές γονιδίων, το καθένα από τα οποία συμβάλλει ελάχιστα στην ευτυχία μας. Παρόλο που η σύνθετη αλληλεπίδραση μεταξύ γονιδίων και εμπειριών είναι πιθανό να διαδραματίζει κεντρικό ρόλο για την ευτυχία μας, αυτό δεν έχει διερευνηθεί με μεγάλη λεπτομέρεια ακόμα.

 Απαιτείται πιο εκτεταμένη έρευνα για να κατανοήσουμε καλύτερα το ρόλο των γονιδίων στην ευτυχία.

Aπό το βιβλίο The role of heritability and geneticsin positive psychologyby Michael Pluess, Οxford University Press 2015

Αναδημοσίευση απο την ΛΟΙΜΩΞΗ του Δρος. Ι. Καβαλιώτη